Vạn Lý Trường Thành: Dấu Ấn Lịch Sử Trung Hoa

Vạn Lý Trường Thành(万里长城), gọi tắt là Trường Thành, là tên gọi chung cho nhiều thành lũy kéo dài hàng ngàn cây số từ Đông sang Tây, được xây dựng bằng đất và đá từ thế kỷ 5 TCN cho tới thế kỷ 16, để bảo vệ Trung Hoa khỏi những cuộc tấn công của người Hung Nô, Mông Cổ, Đột Quyết và những bộ tộc du mục khác đến từ những vùng hiện thuộc Mông Cổ và Mãn Châu.

Một số đoạn tường thành được xây dựng từ thế kỷ thứ 5 TCN, sau đó được Hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc là Tần Thủy Hoàng ra lệnh nối lại và xây thêm từ năm 220 TCN và 200 TCN và hiện chỉ còn sót lại ít di tích. Vạn Lý Trường Thành nổi tiếng được tham quan nhiều hiện nay được xây dưới thời nhà Minh là một công sự quân sự ở Trung Quốc cổ đại. Nó là một bức tường dài, vững chắc và liên tục được sử dụng để hạn chế sự di chuyển của kỵ binh đối phương.

I. Lịch sử hình thành

1. Thời kỳ khởi đầu: Thời Xuân Thu – Chiến Quốc (Thế kỷ VII – IV TCN)

Trước khi hình thành một hệ thống trường thành thống nhất, các nước chư hầu thời Xuân Thu – Chiến Quốc (771 – 221 TCN) đã xây dựng những đoạn tường thành riêng lẻ nhằm bảo vệ biên giới lãnh thổ của mình.

• Nước Yên, Triệu, Ngụy, Tần: Các nước này đã xây dựng những bức tường thành đầu tiên bằng đất nện, đá và gỗ, nhằm ngăn chặn sự tấn công của các bộ tộc du mục như Hung Nô từ phương Bắc.
• Kỹ thuật xây dựng: Thời kỳ này, tường thành chủ yếu được đắp bằng đất, tạo thành một lớp phòng thủ đơn giản nhưng hiệu quả.

2. Thời Tần Thủy Hoàng (221 – 206 TCN): Sự Ra Đời Của Vạn Lý Trường Thành

Sau khi thống nhất Trung Hoa vào năm 221 TCN, Tần Thủy Hoàng đã cho kết nối các đoạn tường thành rời rạc trước đó thành một hệ thống phòng thủ liên tục, tạo nên nền móng đầu tiên của Vạn Lý Trường Thành.

• Mục đích: Ngăn chặn sự xâm lược từ Hung Nô và các bộ tộc du mục khác.
• Kết cấu: Tường thành chủ yếu được làm bằng đất nện, tận dụng địa hình tự nhiên như núi non để gia cố vững chắc hơn.
• Nhân lực: Hàng trăm nghìn binh lính, dân phu và tù nhân bị ép lao động khổ sai trong điều kiện khắc nghiệt, nhiều người đã thiệt mạng trong quá trình xây dựng.
• Chiều dài: Khoảng 5.000 km (chủ yếu nằm ở phía Bắc Trung Quốc ngày nay).

3. Thời Hán (206 TCN – 220 SCN): Mở Rộng Trường Thành

Nhà Hán tiếp tục mở rộng Trường Thành về phía Tây để bảo vệ Con đường Tơ lụa – tuyến giao thương quan trọng giữa Trung Quốc và phương Tây.

• Thời Hán Vũ Đế (140 – 87 TCN):
  • Trường Thành được kéo dài thêm gần 2.000 km về phía Tây Bắc, vượt qua sa mạc Gobi.
  • Công trình vẫn chủ yếu được xây bằng đất nện, nhưng có thêm các pháo đài và tháp canh để tăng cường phòng thủ.
  • Trường Thành trở thành một tuyến đường quan trọng để kiểm soát thương mại và chống lại sự xâm lăng của Hung Nô.

4. Thời Ngụy, Tùy, Đường, Tống (220 – 1279): Bảo Trì Và Suy Thoái

Sau thời Hán, Vạn Lý Trường Thành không được xây dựng thêm nhiều mà chỉ duy trì ở một số khu vực quan trọng.

• Nhà Tùy (581 – 618): Tiến hành một số công trình tu sửa Trường Thành nhưng không đáng kể.
• Nhà Đường (618 – 907):
  • Do có chính sách ngoại giao tốt với các bộ tộc phía Bắc, nhà Đường ít chú trọng đến việc củng cố Trường Thành.
  • Một số đoạn bị bỏ hoang hoặc suy yếu dần.
• Nhà Tống (960 – 1279):
  • Trong bối cảnh thường xuyên bị xâm lược bởi người Liêu, Tây Hạ và Kim, nhà Tống củng cố một số phần của Trường Thành.
  • Tuy nhiên, do sức mạnh quân sự suy yếu, nhà Tống không thể bảo vệ được biên giới trước sự tấn công của quân Mông Cổ.

5. Thời Nhà Minh (1368 – 1644): Giai Đoạn Hoàn Thiện Vạn Lý Trường Thành

Sau khi đánh bại quân Mông Cổ và lập lại quyền kiểm soát, nhà Minh nhận thức được sự cần thiết của Trường Thành trong việc phòng thủ. Đây là thời kỳ Trường Thành được xây dựng với quy mô lớn nhất và trở thành hình dáng mà chúng ta thấy ngày nay.

• Tổng chiều dài: Khoảng 8.850 km.
• Vật liệu xây dựng:
  • Khác với các triều đại trước, nhà Minh sử dụng đá, gạch nung, vôi vữa thay vì đất nện, giúp bức tường bền vững hơn.
• Cấu trúc:
  • Tường chính: Cao từ 6 – 9 mét, rộng từ 4 – 5 mét, đủ để xe ngựa có thể di chuyển trên đỉnh.
  • Tháp canh: Được bố trí cách nhau khoảng 500 mét để quan sát và truyền tin hiệu.
  • Cổng thành và pháo đài: Xây dựng tại các khu vực trọng yếu để kiểm soát quân sự.
• Mục đích: Chống lại sự xâm lược của người Mông Cổ và Mãn Châu.

Tuy nhiên, vào thế kỷ XVII, nhà Minh suy yếu, quân Mãn Châu vượt qua Trường Thành và lập ra triều đại nhà Thanh (1644 – 1912), khiến Trường Thành mất dần vai trò phòng thủ.

II. Tình Trạng

Bảo tồn và Du lịch

• UNESCO công nhận là Di sản Thế giới (1987):
  • Trở thành biểu tượng văn hóa và lịch sử của Trung Quốc.
  • Một số đoạn Trường Thành như Bát Đạt Lĩnh (Badaling) gần Bắc Kinh được bảo tồn tốt và thu hút hàng triệu du khách mỗi năm.

Tình trạng suy thoái

• Một số phần Trường Thành đã bị hư hại nghiêm trọng do:
  • Thiên tai: Mưa gió, bão tuyết, động đất làm xói mòn tường thành.
  • Con người: Sự xâm hại từ các hoạt động xây dựng, khai thác gạch đá để làm vật liệu xây dựng địa phương.

Nỗ lực bảo vệ

• Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp để bảo tồn, nhưng do quy mô quá lớn, việc duy trì toàn bộ Trường Thành vẫn là một thách thức.

III. Kết Luận

Vạn Lý Trường Thành không chỉ là một công trình quân sự mà còn là biểu tượng của nền văn minh Trung Hoa. Nó thể hiện sự kiên trì, sáng tạo và quyết tâm của con người trong việc bảo vệ lãnh thổ. Dù bị ảnh hưởng bởi thời gian, Trường Thành vẫn là một trong những kỳ quan vĩ đại nhất của thế giới và là niềm tự hào của Trung Quốc.