Trong suốt chiều dài lịch sử Trung Quốc, có những người phụ nữ không chỉ sở hữu nhan sắc “khuynh quốc khuynh thành” mà còn có ảnh hưởng sâu sắc đến các sự kiện chính trị, văn hóa và xã hội. Trong số đó, Tứ đại mỹ nhân là những biểu tượng nổi bật nhất, vẻ đẹp của họ đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca, nhạc họa và điện ảnh.
Sắc đẹp của họ được mô tả qua 4 cụm ngữ tu từ nổi tiếng để tả mỹ nhân, theo thứ tự là:
Tu hoa /羞花/ : có nghĩa là khiến hoa phải xấu hổ
Trầm ngư /沉鱼/: có nghĩa là cá chìm sâu dưới nước
Lạc nhạn /落雁/: có nghĩa là chim nhạn sa xuống đất
Bế nguyệt /閉月/: có nghĩa là mặt trăng phải giấu mình
1. Tây Thi (西施) – Trầm Ngư
Bối cảnh lịch sử loạn lạc
Tây Thi – tên thật là Thi Di Quang sống vào cuối thời Xuân Thu, một giai đoạn lịch sử đầy biến động với những cuộc chiến tranh khốc liệt giữa các nước chư hầu, đặc biệt là nước Ngô và nước Việt đang ở trong thế đối đầu căng thẳng.
Năm 494 TCN, nước Việt thất bại thảm hại, Việt Vương Câu Tiễn trở thành tù binh nơi đất Ngô. Sau những năm tháng nhục nhã tủi hờn, khi được thả về, Câu Tiễn ôm mối hận quốc gia, quyết tâm phục thù. Chính trong bối cảnh ấy, một trong những kế sách lừng danh nhất lịch sử đã được ấp ủ: mỹ nhân kế.
Xuất thân bình dân, định mệnh phi thường
Sinh ra trong một gia đình thường dân ở núi Trữ La (nay thuộc tỉnh Chiết Giang). Cha nàng là một người kiếm sống bằng nghề đốn củi, mẹ tần tảo bên dòng sông với nghề giặt lụa. Từ thuở thiếu nữ, Tây Thi đã nổi tiếng khắp vùng bởi vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành, được người đời ca tụng “trầm ngư”. Tương truyền, khi bà giặt áo bên bờ sông, bóng hình xinh đẹp của bà khiến đàn cá say mê ngắm nhìn đến quên cả bơi, từ từ lặn sâu xuống đáy nước.
Nhận thấy vẻ đẹp của Tây Thi có thể trở thành một vũ khí lợi hại, đại thần Phạm Lãi của nước Việt đã tìm và dâng bà cho Ngô vương Phù Sai. Đây chính là khởi đầu của “mỹ nhân kế” nổi tiếng trong lịch sử. Vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành cùng tài ca múa của Tây Thi đã khiến Phù Sai say đắm, bỏ bê triều chính, xây dựng cung điện xa hoa và ngày càng xa lánh các trung thần. Điều này đã tạo cơ hội vàng cho Câu Tiễn gây dựng lại lực lượng và cuối cùng đánh bại nước Ngô, rửa được mối nhục năm xưa.
Mỹ nhân kế và cuộc đời nơi đất Ngô
Dưới sự chỉ đạo mưu lược của Phạm Lãi và Văn Chủng, Tây Thi cùng với một mỹ nhân khác là Trịnh Đán được dâng tặng cho Ngô vương Phù Sai với mục đích làm mê hoặc nhà vua, khiến ông xao lãng việc triều chính.
Quả nhiên, Tây Thi nhanh chóng chiếm trọn trái tim và sự sủng ái tuyệt đối của Phù Sai. Vì say đắm nhan sắc nàng, nhà vua không tiếc tiền của xây dựng vô số công trình xa hoa lộng lẫy. Bị vẻ đẹp mê hoặc làm lu mờ lý trí, Phù Sai dần trở nên sa đọa, tin dùng những kẻ gian thần, bỏ bê quốc sự.
Sau khi nước Ngô sụp đổ, số phận của Tây Thi trở thành một ẩn số lớn. Có giả thuyết cho rằng bà cùng người tình Phạm Lãi chu du khắp nơi, sống một cuộc đời tự tại. Nhưng cũng có những truyền thuyết bi thảm hơn, kể rằng bà bị hoàng hậu nước Việt ghen ghét, sai người dìm xuống sông. Dù kết cục ra sao, Tây Thi vẫn mãi là biểu tượng của lòng yêu nước, sự hy sinh cao cả của người phụ nữ trong thời loạn lạc.
Câu chuyện về Tây Thi là chất liệu phong phú trong các cuộc thảo luận hiện đại về vai trò và số phận phụ nữ trong xã hội cổ đại, đặc biệt là mối quan hệ giữa vẻ đẹp, quyền lực và sự hy sinh. Hình ảnh của nàng khơi gợi nhiều suy ngẫm về cách phụ nữ từng bị định hình và sử dụng trong các chiến lược quốc gia.
2. Vương Chiêu Quân (王昭君) – Lạc Nhạn
Bối cảnh lịch sử
Vương Chiêu Quân sống dưới thời nhà Tây Hán (khoảng thế kỷ I TCN), giai đoạn mà mối quan hệ giữa triều đình Trung Nguyên và các bộ tộc Hung Nô ở phương Bắc luôn phức tạp. Để duy trì hòa bình, chính sách “hòa thân” (gả công chúa hoặc cung nữ cho thủ lĩnh ngoại tộc) thường được áp dụng.
Cuộc đời và sự hy sinh
Vương Chiêu Quân, tên thật là Vương Tường, vốn là một cung nữ tài sắc vẹn toàn nhưng không được Hán Nguyên Đế biết đến do không chịu đút lót cho họa sĩ Mao Diên Thọ. Vì vậy, bức chân dung của bà bị vẽ một cách tầm thường.
Khi Hô Hàn Tà đề nghị “hòa thân,” Vương Chiêu Quân đã dũng cảm đứng ra, tự nguyện gả sang Hung Nô vì hòa bình giữa hai dân tộc. Đến khi tận mắt chiêm ngưỡng nhan sắc của bà, Hán Nguyên Đế nhà vua mới sững sờ trước vẻ đẹp tuyệt trần của bà. Dù vô cùng nuối tiếc nhưng vì đại cục, Hán Nguyên Đế không thể thay đổi quyết định.
Trên hành trình gian nan đến vùng đất Hung Nô, tiếng đàn tỳ bà du dương của Vương Chiêu Quân đã lay động cả đất trời. Tương truyền rằng, những đàn nhạn bay ngang qua, say đắm trong âm nhạc và vẻ đẹp tuyệt trần của bà, đã quên mất đường bay, lả tả rơi xuống đất. Từ đó, bà được mệnh danh là “lạc nhạn”.
Vương Chiêu Quân không chỉ là một trong “Tứ đại mỹ nhân” lừng danh mà còn là một biểu tượng tiêu biểu cho chính sách hòa thân trong lịch sử cổ đại Trung Hoa. Cuộc đời bà đan xen giữa những trang sử hào hùng và những truyền thuyết lay động lòng người, đã để lại một dấu ấn sâu sắc trong lĩnh vực chính trị, văn hóa và nghệ thuật.
3. Điêu Thuyền (貂蝉) – Bế Nguyệt
Nguồn gốc nhân vật
Trong Tứ Đại Mỹ Nhân, Điêu Thuyền là nhân vật hư cấu duy nhất, được nhà văn La Quán Trung xây dựng trong tiểu thuyết kinh điển “Tam Quốc Diễn Nghĩa”. Dù không có thật trong lịch sử, sức ảnh hưởng và sự nổi tiếng của bà lại không hề thua kém ba người còn lại.
“Liên hoàn kế” kinh điển
Điêu Thuyền được mô tả là con nuôi của Tư đồ Vương Doãn vào cuối thời Đông Hán, khi quyền thần Đổng Trác lộng hành, thao túng triều đình. Tương truyền, một đêm nọ khi bà đang vái trăng, một áng mây bỗng che khuất vầng trăng tròn. Vương Doãn thấy vậy liền ca ngợi vẻ đẹp của bà đến mức mặt trăng cũng phải xấu hổ giấu mình đi. Từ đó, bà có danh xưng “Bế Nguyệt”.
Lo lắng cho vận mệnh nhà Hán, Vương Doãn đã dùng Điêu Thuyền làm trung tâm của “liên hoàn kế”. Ông hứa gả bà cho Lữ Bố, một mãnh tướng vô địch nhưng hữu dũng vô mưu, rồi lại đem dâng bà cho Đổng Trác, cha nuôi của Lữ Bố. Bằng trí thông minh, sắc đẹp và tài diễn xuất của mình, Điêu Thuyền đã khéo léo gieo rắc mâu thuẫn giữa hai cha con, khiến họ trở mặt thành thù. Kết quả, Lữ Bố đã vì bà mà giết chết Đổng Trác. Đây một sự kiện có ý nghĩa then chốt trong việc làm thay đổi cục diện chính trị phức tạp thời Tam Quốc.
Điêu Thuyền là minh chứng cho việc vẻ đẹp và trí tuệ của người phụ nữ có thể trở thành một vũ khí chính trị sắc bén, thay đổi cả cục diện thời cuộc. Bà là hình mẫu tiêu biểu cho nhân vật nữ trong văn học cổ điển Trung Hoa, một biểu tượng của sự can đảm và mưu lược.
4. Dương Quý Phi (杨贵妃) – Tu Hoa
Bối cảnh lịch sử
Dương Quý Phi, tên thật là Dương Ngọc Hoàn. Bà sống trong giai đoạn rực rỡ nhất của nhà Đường – thời kỳ “Khai Nguyên thịnh thế” dưới sự trị vì của Đường Huyền Tông, nhưng cũng chứng kiến sự suy tàn của vương triều sau cuộc biến loạn An Sử kinh hoàng.
Dương Ngọc Hoàn sinh ra trong một gia đình quan lại, cha là Dương Huyền Diễm, từng giữ chức quan tại Thục Châu. Số phận đưa bà đến với Thọ Vương Lý Mạo, con trai của Đường Huyền Tông và sủng phi Vũ Huệ Phi, và trở thành Thọ Vương phi khi còn rất trẻ.
Sau khi Vũ Huệ Phi qua đời, Đường Huyền Tông chìm trong nỗi u sầu khôn nguôi. Để xoa dịu nỗi đau của nhà vua, hoạn quan Cao Lực Sĩ đã tiến cử Dương Ngọc Hoàn. Nhằm tránh những lời dị nghị trong cung, bà được đưa vào đạo quán tu hành một thời gian, lấy đạo hiệu là “Thái Chân.” Đến năm 745, vẻ đẹp tuyệt trần của bà đã hoàn toàn chinh phục trái tim Đường Huyền Tông, và bà chính thức được sắc phong làm Quý Phi – một địa vị cao quý, chỉ đứng sau Hoàng hậu.
Chuyện tình say đắm với Đường Huyền Tông
Vẻ đẹp của Dương Quý Phi được miêu tả là đầy đặn, viên mãn, khác với chuẩn mực mảnh mai đương thời. Tương truyền, khi bà ngắm hoa trong vườn, những đóa hoa mẫu đơn cũng phải hổ thẹn trước vẻ đẹp của bà mà khép nép lại. Danh xưng “Tu Hoa” cũng bắt nguồn từ đây.
Sự sủng ái của Đường Huyền Tông dành cho Dương Quý Phi là vô bờ bến. Ông chiều chuộng bà hết mực, ban cho bà và gia tộc họ Dương vô số đặc quyền. Anh trai bà là Dương Quốc Trung được phong làm Thừa tướng, nắm quyền khuynh đảo triều chính. Chính sự sủng ái này đã góp phần đẩy nhà Đường vào cuộc loạn An Lộc Sơn, một trong những biến cố đẫm máu nhất trong lịch sử.
Loạn An Sử và cái chết tại Mã Ngôi Pha
Năm 756, An Lộc Sơn phát động cuộc nổi loạn, lấy danh nghĩa tiêu diệt gian thần Dương Quốc Trung – người anh họ quyền thế của Dương Quý Phi. Trên đường cùng đoàn tùy tùng chạy trốn về phía Tây, khi đến Mã Ngôi Dịch, binh sĩ phẫn nộ đã nổi dậy, kiên quyết yêu cầu Đường Huyền Tông xử tử Dương Quốc Trung và cả Dương Quý Phi.
Trong tình thế nguy cấp, Đường Huyền Tông buộc lòng phải ra lệnh cho ái phi tự vẫn. Thi hài của Dương Quý Phi được chôn cất vội vã tại Mã Ngôi Pha. Mối tình sâu đậm của nhà vua đã phải kết thúc bằng một bi kịch. Câu chuyện của bà trở thành lời cảnh tỉnh về mối nguy hại của quyền lực và sự sủng ái quá mức, được thi sĩ Bạch Cư Dị bất tử hóa qua tác phẩm “Trường Hận Ca”.
Dương Quý Phi không chỉ là một trong “Tứ đại mỹ nhân” nổi tiếng nhất trong lịch sử Trung Hoa, mà còn là một biểu tượng đa diện, vừa sở hữu vẻ đẹp tuyệt trần, vừa là hiện thân của thảm kịch và sự suy tàn trong giai đoạn đỉnh cao của triều đại nhà Đường.
Vẻ Đẹp Vượt Thời Gian Và Ý Nghĩa Biểu Tượng
Tứ Đại Mỹ Nhân Trung Hoa không chỉ đơn thuần là những người phụ nữ xinh đẹp. Họ là hiện thân cho mối liên kết mong manh giữa sắc đẹp, quyền lực và bi kịch. Nhan sắc của họ có thể làm “nghiêng nước nghiêng thành”, thay đổi vận mệnh của một quốc gia, nhưng cuối cùng cũng không thể giúp họ thoát khỏi số phận bi thương.
Câu chuyện của họ, dù là lịch sử hay truyền thuyết, vẫn sống mãi trong lòng người đời như một lời nhắc nhở về sức mạnh của vẻ đẹp và sự khắc nghiệt của thời cuộc. Họ là những biểu tượng bất tử, là minh chứng cho thấy đằng sau mỗi dung nhan tuyệt mỹ là cả một câu chuyện đáng để suy ngẫm và chiêm nghiệm.
